با توجه به آن چه در تواریخ آمده، ذوالفقار از آن پیامبر بود که در جنگ احزاب (1) یا احد(2) آن را به علی (ع) هدیه داد، اما در این که ذوالفقار را جبرئیل برای پیامبر آورد(3) یا غنیمتی از دشمن بود که به دست رسول خدا افتاد (4)، و یا هدیه بلقیس به حضرت سلیمان بوده (5) و یا ساخته شده از آهن های بت شکسته شده به دست علی (ع)بود (6) و این که آیا نقره در آن به کار رفته بود، و در صورت داشتن نقره، آیا دسته آن نقره بوده (7) یا حلقه و یا زینت آن(8)، اختلاف است.
ذوالفقار به معنای «صاحب فقرات» است. فقره به معنای مهره کمر است. چون بر پشت این شمشیر خراشهای پست و هموار بود، آن را بدین نام خواندهاند.پنداشته میشود که ذوالفقار دارای دو تیغه یا دو زبانه بوده، اما به قول دهخدا «این گمان درست نیست».(9) به نظر مى رسد اين كه ذوالفقار دو لب داشته، نه بدان شكلى است كه در عكس ها كشيده شده، بلكه شايد به معناى اين بود كه دو لبه پايين و بالاى آن تيز بود ،مانند سرنيزه كه حضرت از هر طرف مى زد، كارايى داشت.
ذوالفقار از منبّه بن حجّاج بود كه در بدر كشته شد. حضرت , شمشير او را براى خود برگزيد. از ابن عباس آمده است: آن شمشير را حجاج بن علاط به حضرت هديه كرد. از اميرالمؤمنين (ع )نقل است : جبرئيل بر پيامبر (ص)نازل شد و گفت: اى محمد! در يمن بتى است از سنگ كه آن را درقاب آهن نصب كرده اند. كسى بفرست آن آهن را بياورد. حضرت مرا فرستاد و آن آهن بياوردم و آن را به آهنگرى دادم .دو شمشير از آن بساخت: ذوالفقار و مخذم . حضرت , مخذم را برداشت و ذوالفقار را به من داد. پس از رحلت حضرت مخذم نيز به من منتقل گشت .
از امام صادق (ع)نقل است كه آن شمشير را ذوالفقار مى گفتند. در طول آن گره هايى مانند فقرات كمر بود.
در تاريخ ابن ابى يعقوب آمده است: درازى دوالفقار, هفت وجب و پهناى آن يك وجب بود .
پی نوشت ها :
1. میرزا حسین نورى، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت ، مؤسسه آل البیت علیهم السلام ، چاپاول، 1408 ه ق ج3، ص 309- 310 .
2. لغت نامه دهخدا، لغت ذوالفقار.
3. میرزا حسین نوری ، همان.
4. مجلسی، بحار الانوار، بیروت ، ج 42، ص 58 .
5. طریحى، مجمع البحرین ، تهران ، مرتضوى، 1375 ش. ، چاپ سوم، ، ج3، ص444.
6. زرندی حنفی، نظم الدرر، ص 121. بی نام .
7. فرهنگ ابجدى، واژه «حلقه».
8. یوسف بن احمد بحرانى،الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم ،دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، چاپاول، 1405 ه ق. ج5، ص: 507.
9.لغت نامه دهخدا،کلمه ذوالفقار؛مصطفى دشتى ، معارف و معاريف ، قم، صدر، چاپ دوم، 1376،ج 5 ،ص 557.